تصرف عدوانی چیست؟ [مجازات ها، راه های پیشگیری و شرایط اثبات]

تصرف عدوانی به رفتار غیرقانونی افراد در استفاده از اموال دیگران اشاره دارد. این مقاله به بررسی دقیق این مفهوم می‌پردازد. همچنین، انواع دعاوی مرتبط و شرایط لازم برای اثبات آن‌ها را بررسی می‌کند. با مطالعه این مقاله، خوانندگان با جنبه‌های حقوقی تصرف عدوانی آشنا می‌شوند. همچنین، اطلاعات لازم برای پیگیری حقوق خود را به دست می‌آورند.

نکات کلیدی:

• دعوای تصرف عدوانی طبق ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی
• سه شرط الزامی در دعوی حقوقی تصرف عدوانی
• تفاوت تصرف عدوانی حقوقی و  کیفری
• مراحل رسیدگی به دعوای تصرف عدوانی
• مجازات‌های قانونی متصرف عدوانی
• نقش وکیل در دعاوی تصرف عدوانی
• راهکارهای پیشگیری از تصرف عدوانی

دعوای تصرف عدوانی طبق ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی  عبارتست از:

ادعای متصرف سابق مبنی بر این که دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می‌نماید.

به عبارت دیگر و با تفسیری از این ماده قانونی :

1– دعوای تصرف در مورد اموال منقول مصداق ندارد و مدعی حق، تنها می تواند دعوای مالکیت اقامه نماید.

2- مقنن به متصرف قبلی مال غیرمنقول، که ملک عدواناً از تصرف وی خارج شده، حق داده است که بدون احتیاج به ارائه دلایل مالکیت خود، و به صرف اثبات تصرف پیشین، تحت شرایطی خاص از محکمه، حکم به رفع تصرف متصرف فعلی را اخذ نماید.

3- در دعوای تصرف عدوانی، مدعی در اثبات ذی حقی خود، تنها به تصرفات سابق خویش استناد می نماید و به حق مالکیت خود نسبت به ملک، متمسک نمی شود

دعوی تصرف عدوانی به دو طریق مختلف حقوقی و کیفری انجام میشود که هر کدام    قانون حاکم برخود و مرجع رسیدگی ، شرایط خود را دارد

سه شرط الزامی در دعوی حقوقی تصرف عدوانی:

1- سبق تصرف خواهان (تصرف سابق خواهان): یعنی کسی که قصد طرح این نوع دعوا (خواهان دعوا) را دارد قبل از متصرف عدوانی (خوانده دعوا) متصرف مال غیرمنقول موضوع دعوا بوده باشد. به عنوان مثال اگر کسی خانه‌ای را در حال حاضر مورد تصرف قرار دهد، در صورتی می‌توانیم علیه او دعوای تصرف عدوانی حقوقی مطرح کنیم که خودمان در گذشته متصرف آن خانه بوده باشیم. به این شرط اساسی، سبق تصرف مدعی یا سبق تصرف خواهان گفته می‌شود.

2- لحوق تصرف خوانده (تصرف فعلی خوانده): در صورتی خواهان می‌تواند به طرح دعوای مورد بحث بپردازد که علاوه بر تصرف گذشته خودش بر مال غیرمنقول مورد نظر، تصرف فعلی متصرف عدوانی نیز به وقوع پیوسته باشد.

3– عدوانی بودن تصرف (تصرف بدون مجوز قانونی): تصرفی می‌تواند دارای صفت «عدوانی» شود که بدون مجوز قانونی صورت گرفته باشد. پس در صورتی‌که تصرف در مال غیرمنقول به هر طریقی دارای جنبه قانونی باشد، نمی‌توان عنوان تصرف عدوانی را بر آن گذاشت و به تبع آن امکان طرح دعوای مورد بحث نیز وجود نداردتصرف عدوانی زمانی محقق می‌شود که فردی بدون رضایت متصرف قبلی، ملک غیرمنقول وی را از تصرف وی خارج کرده و متصرف قبلی خواستار اعاده تصرف خود نسبت به آن ملک باشد. در واقع، تصرف عدوانی نوعی تجاوز به حقوق مالکانه و تصرفی دیگران است که قانونگذار آن را مذموم شمرده و مرتکب را مستحق مجازات دانسته است.

در تصرف عدوانی، صرفاً داشتن سابقه تصرف بر ملک توسط شاکی کافی است و نیازی به اثبات مالکیت وی بر آن ملک نیست. این در حالی است که در دعاوی خلع ید، اثبات مالکیت فرد ضروری است. بنابراین، تصرف عدوانی به نوعی مبتنی بر حمایت از حق تصرف افراد است، حتی اگر آن‌ها مالک نباشند.

همچنین دادگاه صرفاً به بررسی تصرف قبلی می‌پردازد و نمی‌پذیرد که مدعی ادعای مالکیت بر ملک را مطرح کند. این امر به این دلیل است که هدف از طرح این دعوا، حفظ وضعیت موجود و جلوگیری از اقدامات خودسرانه افراد است.

در نهایت، پذیرش دعاوی تصرف عدوانی و صدور حکم به اعاده تصرف، مستلزم آن است که متصرف جدید، بدون رضایت متصرف قبلی، وی را از تصرف ملک خارج کرده باشد. در غیر این صورت، صدور چنین حکمی وجاهت قانونی نخواهد داشت و شخص مدعی میتواند با ارائه مدارک قانونی خود در خصوص مال غیر منقول اعم از زمین خانه آپارتمان  که نشان دهنده مالکیت ایشان است و همچنین سابقه تصرف خویش به محاکم قضایی حقوقی با ارائه و ارسال دادخواست مراجعه کرده و با در نظر گرفتن حقانیت خواهان و مدارک مثبته رفع تصرف خوانده یا خواندگان و الزام به جبران خسارات ناشی از تصرفات را  خواستار شده و  به حق خود میرسد 

مهلت شکایت کیفری تصرف عدوانی :

طبق ماده ۱۰۶ قانون مجازات اسلامی، مهلت شکایت تصرف عدوانی تا ۱ سال از زمانی است که مالک مال غیرمنقول از تصرف یا ادعای مالکیت نفر دیگر مطلع گردد.

که با وصف مذکور پر واضح است که قانونگذار جهت استیفائ حقوق شاکی ،  ناشی از جرم  مهلت معیین نموده که در صورت  عدم رعایت مهلت مذکور برای شکایت از جانب شاکی  باید از راه حل حقوقب استفاده شود

 تفاوت تصرف عدوانی حقوقی و  کیفری:

اولاً در اقامه دعوای تصرف عدوانی حقوقی، احراز مالکیت خواهان لازم نیست و همین که خواهان تصرف سابق خود بر مال غیرمنقول را اثبات کند کافی است. اما در دعوای کیفری، شرایط این‌ گونه نیست. در تصرف عدوانی کیفری، احراز مالکیت شاکی دعوا از ارکان اصلی طرح دعوای کیفری رفع تصرف محسوب می‌شود. در نتیجه در تصرف عدوانی کیفری، دادگاه فقط پس از احراز مالکیت می‌تواند حکم به محکومیت متصرف یا همان متشاکی بدهد ولی در تصرف عدوانی حقوقی نیازی به احراز مالکیت خواهان نیست.

ثانیاً تصرف عدوانی کیفری یک عمل مجرمانه است، اما تصرف عدوانی حقوقی، نیازی به اثبات ارکان جرم ندارد.

ثالثاً مرجع رسیدگی به تصرف عدوانی کیفری، دادسرای محل وقوع مال است. در حالی‌که مرجع رسیدگی کننده به تصرف عدوانی حقوقی، دادگاه حقوقی حوزه وقوع مال است.

مراحل رسیدگی به دعوای تصرف عدوانی:

وقتی کسی متوجه می‌شود که ملکش تصرف شده، اولین کاری که باید انجام دهد، طرح شکایت تصرف عدوانی در دادگاه صالح است. این دادگاه ممکن است یک دادگاه عمومی یا دادگاه اختصاصی مثل دادگاه انقلاب اسلامی باشد. پس از ثبت شکایت، روند دادرسی طبق قوانین کشور شروع می‌شود.

یکی از مهم‌ترین مراحل، احراز مالکیت متصرف عدوانی است. برای این کار، ارائه اسناد و مدارک مهم است. همچنین، شهادت شهود و کارشناسی‌ها نقش مهمی دارند.

در آخر، دادگاه صالح حکم نهایی را صادر می‌کند. این حکم ممکن است شامل دستور رفع تصرف، پرداخت خسارات و مجازات‌های قانونی باشد.

مراحل رسیدگی به دعوای تصرف عدوانی شامل چند مرحله است. این مراحل عبارتند از: ثبت شکایت، احراز مالکیت، استماع شهادت شهود، کارشناسی‌ها و صدور حکم نهایی

مجازات‌های قانونی متصرف عدوانی

اگر کسی بدون اجازه قانونی، به ملک یا زمین دیگری دست بزند، قانون مجازات‌های سخت دارد. این مجازات‌ها شامل جریمه نقدی، حبس و رد مال است.

اولاً، متصرف باید جریمه نقدی بپردازد. میزان این جریمه بسته به شدت تخلف و ارزش ملک تعیین می‌شود. اگر جریمه را نپردازد، ممکن است به حبس محکوم شود.

سپس، باید ملک را به صاحب اصلی بازگرداند. این کار برای جبران خسارت و رفع تصرف غیرقانونی است.

این مجازات‌ها برای پیشگیری از تصرف عدوانی هستند. هدفشان حفظ حقوق مالکیت است.

“مجازات‌های قانونی متصرف عدوانی، نقش مهمی در حفظ حقوق مالکیت افراد ایفا می‌کنند.”

نقش وکیل در دعاوی تصرف عدوانی:

در دعاوی تصرف عدوانی، وکیل متخصص نقش کلیدی دارد. وکیل تصرف عدوانی با دانش و تجربه خود، به موکل کمک می‌کند. این کمک شامل جمع‌آوری ادله، تنظیم دادخواست و دفاع از حقوق او است.

یکی از مهم‌ترین کارهای وکیل، مشاوره حقوقی است. وکیل سعادت پور پیرعلی با بررسی دقیق پرونده، استراتژی دفاعی مناسب ارائه می‌دهد.

وکیل همچنین مستندات و شهادت شهود را جمع‌آوری می‌کند. این کار در تمام مراحل دادرسی، از ابتدا تا صدور رأی، مهم است.

“حضور وکیل متخصص در دعاوی تصرف عدوانی، می‌تواند سرنوشت پرونده را به‌طور چشمگیری تغییر دهد.”